Zaburzenia związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych nierzadko towarzyszą innym chorobom psychicznym.
Dla wielu osób problemy związane z narkotykami czy alkoholem lub jednym i drugim zaczynają się na płaszczyźnie samoleczenia, gdy siegają po substancje psychoaktywne, aby poradzić sobie z przejściowymi kłopotami na poziomie emocjonalnym, dla złagodzenia poziomu stresu, czy niezdiagnozowanych komplikacji natury psychicznej.
“Tym, co może mieć bezpośredni wpływ na taki stan rzeczy, są np. indywidualne uwarunkowania życia jednostki, przebyte wcześniej choroby i urazy, inicjacja narkotykowa w okresie dojrzewania czy wpływ środowiska”. https://psychologiawpraktyce.pl/artykul/substancje-psychoaktywne-a-zaburzenia-psychotyczne
Społecznie akceptowane sięganie np.po alkohol, jako sposób na rozluźnienie i wyciszenie stresu, często staje się pułapką bez wyjścia.
Do najczęściej występujących form współwystępowania różnych zaburzeń psychicznych u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych należą:
- Używanie substancji jako sposób samoleczenia w problemach związanych z obniżonym nastrojem (depresja), lękiem, czy w trudnościach interpersonalnych,
- Konsumowanie substancji przez osoby cierpiące na różne formy zaburzeń psychotycznych (np. schizofrenia),
- Współwystępowanie uzależnienia od substancji z różnymi formami uzależnień behawioralnych, np. z hazardem, seksoholizmem, shopaholizmem etc.
- Współwystępowanie przyjmowania różnego typu substancji psychoaktywnych: alkoholu, leków, narkotyków, dopalaczy etc.
- Rozwój uzależnień związanych z różnymi problemami psychologicznymi na bazie zaburzeń osobowości,
- Pojawienie się wielorakich zespołów objawowych np. depresyjnych, lękowych, zaburzeń snu, aktywacji zaburzeń psychotycznych pod wpływem używania substancji.
- Korelacja uzależnienia od substancji z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego; uszkodzenie takie może być zarówno przyczyną rozwoju uzależnienia, jak i skutkiem destrukcyjnego wpływu alkoholu na mózg.
- Niejednokrotnie uzależnienie od alkoholu współwystępuje z bagatelizowanym uzależnieniem od nikotyny.
We wszystkich wymienionych tutaj sytuacjach problemy mogą powodować rozwój uzależnienia, co z kolei wtórnie wzmacnia te pierwotne trudności. Z drugiej strony nadużywanie substancji psychoaktywnych może okazać sie czynnikiem spustowym dla rozwoju licznych zaburzeń funkcjonowania psychicznego. Takie rozumienie powiązań róznych problemów i zaburzeń powoduje, że diagnoza i terapia uzależnienia stają się procesem długotrwałym i obejmującym wszystkie sfery psychologicznego funkcjonowania pacjenta. W konsekwencji często zdarza się, że w skutecznej terapii uzależnień powinni wspólnie brać udział psychoterapeuta uzależnień i psychiatra.
Wychodzenie z uzależnienia jest niezwykle skomplikowanym i długotrwałym procesem, a upadki i porażki są częstym “towarzyszem podróży” w walce o powrót do zdrowia. Zbyt często zapomina się lub ignoruje element współwystępowania zaburzeń zdrowia psychicznego. Leczenie chorób psychicznych takich jak depresja, lęk, PTSD, ADHD etc, ma kluczowe znaczenie dla omawianej tu problematyki.
Nie zapominajmy, że na przestrzeni roku ponad 100.000 osób umiera w związku z przedawkowaniem środków psychoaktywnych.. Amerykańskie badania udowodniły, że w trakcie pandemii drastycznie wzrosła konsumpcja alkoholu wśród zestresowanych rodziców i opiekunów. Inne, również amerykańskie badania dowodzą, że licealiści i mlodziez uniwersytecka najczęściej “uciekają się” do spożywania alkoholu w celu zapanowania nad frustracją i lękiem społecznym, a do spożywania opioidów, by poprawić obniżony nastrój.
Źrodła:
Medications for opioid overdose, withdrawal, & addiction. September 25, 2023, www.nida.nih.gov
Finding help for co-occurring substance use and mental disorders. March 2025, www.nimh.nih.gov
Alcohol use disorder (AUD). May 30, 2025, www.medlineplus.gov
Drug use and addiction. May 19, 2025, www.medlineplus.gov
Addiction often goes hand-in-hand with other mental illnesses. Both must be addressed. September 27, 2022; dr. Nora Volkow; www.nida.nih.gov, www.thehill.com