Według WHO na depresję choruje 280 mln ludzi na świecie (około 3,8 proc. populacji). To oznacza, że 5,0 %. osób dorosłych i 5,7 %. ludzi w wieku co najmniej 60 lat choruje na depresję. Przerażającym jest fakt, że coraz częściej depresji doświadczają także dzieci i nastolatki. W Polsce w ostatnich niemal 10 latach o 59 %. wzrosła sprzedaż leków przeciwdepresyjnych. 23 lutego obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją. Został on ustanowiony w 2001 r. przez Ministerstwo Zdrowia, by podkreślić jak poważna jest ta choroba, która jest podstępna i rozwija się latami, często niepostrzeżenie, albowiem może wystąpić na każdym etapie życia, w każdym wieku, u każdej osoby bez względu na płeć i status społeczny, czy rasę.
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że w 2020 r. depresja była drugą najczęściej występującą chorobą na świecie. Ponieważ wykrywana jest ona coraz częściej, we wszystkich grupach wiekowych, do 2030 r. może to być najczęściej występujące schorzenie.
Ale w tym wpisie chciałabym skupić się głównie na kobietach.
Czy wiecie, że szacuje się iż występowanie depresji wśród kobiet jest nawet dwu, trzykrotnie wyższe niż u mężczyzn? Tak przynajmniej wynika z badań przeprowadzanych corocznie już od 2010 r. Wyniki te sugerują, że zróżnicowane ryzyko może wynikać przede wszystkim z biologicznych różnic płciowych, a w mniejszym stopniu od rasy, kultury, diety, edukacji i wielu innych potencjalnie zakłócających czynników społecznych i ekonomicznych. Nie odnaleziono dotychczas konkretnych dowodów na to, że wskaźnik depresji jest wyższy w krajach, w których kobiety mają znacznie niższy status społeczno-ekonomiczny niż mężczyźni, aniżeli w krajach, w których sytuacja może być bardziej wyrównana.
Depresja występuje ponad dwukrotnie częściej u młodych kobiet niż u mężczyzn (w wieku 14-25 lat), ale stosunek ten zmniejsza się wraz z wiekiem. W istocie, praktycznie począwszy od okresu dojrzewania, młode kobiety są najbardziej narażone na głębokie depresje i zaburzenia psychiczne. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że przed okresem dojrzewania dziewczęta i chłopcy mają bardzo podobny wskaźnik depresji; wskaźnik ten jest być może nawet wyższy u chłopców. W wieku powyżej 65 lat zarówno mężczyźni, jak i kobiety wykazują spadek wskaźników depresji, a częstotliwość występowania staje się podobna między nimi. Wysoki wskaźnik występowania depresji u kobiet znajduje również odzwierciedlenie w ilości wydawanych i realizowanych recept na leki przeciwdepresyjne. W Kanadzie w latach 2007-2011 leki przeciwdepresyjne były przepisywane ponad dwukrotnie częściej kobietom niż mężczyznom (9,3% v. 4,2% u pacjentów w wieku 25-44 lat, 2,2-krotnie; 17,2% v. 8,2% u pacjentów w wieku 45-64 lat, 2,1-krotnie). Rozbieżność wieku między szczytowymi wartościami występowania depresji (wiek 14-25 lat), a częstotliwością stosowania leków przeciwdepresyjnych (> 45 lat) sugeruje, że młodzi dorośli z depresją mogą nie zawsze docierać do farmakoterapii wspierającej proces zdrowienia. Faktorów determinujących ten faktor może być mnóstwo: od wstydu, leku przed stygmatyzacją po wypieranie choroby. Opóźnienie w leczeniu przeciwdepresyjnym może odzwierciedlać stygmatyzację lub brak prawidłowej diagnozy w okresie dojrzewania. Nowe programy antystygmatyzacyjne i edukacyjne skierowane do młodzieży mogą pomóc w oswajaniu tej grupy wiekowej z depresją jako chorobą, a także koniecznością leczenia jej.
Być może zainteresuje Cię również ta rozmowa: https://youtu.be/a7PqRTeaxOk?si=6t3ZXhVv-XmiTZf9
Fakt, że wyższa częstotliwość występowania depresji koreluje ze zmianami hormonalnymi u kobiet, szczególnie w okresie dojrzewania, przed miesiączką, po ciąży i w okresie okołomenopauzalnym, sugeruje, że wahania hormonalne kobiet mogą być czynnikiem wyzwalającym depresję. Jednak większość badań przedklinicznych koncentruje się na mężczyznach, aby uniknąć zmienności zachowań, które mogą być związane z cyklem miesiączkowym. Niemniej jednak, badania na gryzoniach konsekwentnie wskazują na rolę żeńskich hormonów, takich jak estrogen, w depresji. Być może najbardziej naturalne badania nad depresją, które do tej pory dotyczyły roli żeńskich hormonów, obejmowały małe grupy (n = 4-5) samic makaków, które przez całe życie tworzyły hierarchie społeczne z dominującymi i podporządkowanymi samicami. Te ostatnie wykazywały fenotyp podobny do depresji, który był związany z ogólnomózgowym spadkiem poziomu receptora serotoniny 1A (5-HT1A) i zmniejszoną objętością hipokampu. Co ciekawe, jego zmniejszona objętość była bardziej rozległa u małp po menopauzie niż u małp bez jajników, co sugeruje, że funkcja jajników może być ochronna. Zgodnie z tym odkryciem, ryzyko depresji wydaje się wzrastać również w okresie okołomenopauzalnym. Pojawiające się dowody wskazują, że hormonalna terapia zastępcza, szczególnie w okresie okołomenopauzalnym, może być skuteczna w zapobieganiu depresji pomenopauzalnej wśród kobiet. W tym świetle ostatnie badanie wykazało, że kobiety, które zgłosiły stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych (zwłaszcza jednofazowych środków antykoncepcyjnych), wykazywały zmniejszone wskaźniki głębokiej depresji i lęku w porównaniu z osobami niestosującymi tego typu środków, co sugeruje jednocześnie, że moderowanie cyklu estrogenu może być ochronne dla systemu żeńskiego. Podsumowując, badania dowodzą, że estrogen może mieć ochronny wpływ na patologię leżącą u podstaw depresji, a spadek estrogenu może zwiększać ryzyko depresji.
No dobrze, domyślam się, że w tej chwili niejedna z osób czytających ten wpis drapie się po głowie i zastanawia dlaczego więc mężczyźni, którzy nie mają ogólnoustrojowego estrogenu, mają niższe wskaźniki depresji niż kobiety? Zgromadzone badania wykazały, że w męskim mózgu testosteron jest przekształcany w estrogen przez endogenną aromatazę (CYP19). Estrogen może pośredniczyć w działaniach ochronnych poprzez receptory estrogenowe wyrażane w całym męskim mózgu (zwłaszcza receptor estrogenowy β). Ponadto obecność receptorów androgenowych u mężczyzn może zapewniać ochronę, na przykład w neuronach hipokampu. Ponieważ testosteron nie zmienia się cyklicznie u mężczyzn, tak jak estrogen u kobiet, może istnieć bardziej spójna ochrona u mężczyzn. Jednak mężczyźni mają również dymorficzne jądra mózgu, szczególnie w podwzgórzu, więc mniejsza częstotliwość występowania depresji u mężczyzn jest prawdopodobnie bardziej złożona ze względu nie tylko na różnice hormonalne, ale także na różnice rozwojowe w obwodach mózgowych.
Źródła
Whiteford HA, Degenhardt L, Rehm J, et al. Global burden of disease attributable to mental and substance use disorders: findings from the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet. 2013;382:1575–86.
Murray CJ, Atkinson C, Bhalla K, et al. The state of US health, 1990–2010: burden of diseases, injuries, and risk factors. JAMA. 2013;310:591–608.
Ferrari AJ, Norman RE, Freedman G, et al. The burden attributable to mental and substance use disorders as risk factors for suicide: findings from the Global Burden of Disease Study 2010.
WHO. The global burden of disease: 2004 update. Geneva, Switzerland: WHO Press, World Health Organization; 2008
Rai D, Zitko P, Jones K, et al. Country- and individual-level socioeconomic determinants of depression: multilevel cross-national comparison. Br J Psychiatry. 2013;202:195–203.
Cyranowski JM, Frank E, Young E, et al. Adolescent onset of the gender difference in lifetime rates of major depression: a theoretical model. Arch Gen Psychiatry. 2000;57:21–7.
Ford DE, Erlinger TP. Depression and C-reactive protein in US adults: data from the Third National Health and Nutrition Examination Survey. Arch Intern Med. 2004;164:1010–4.
Baxter AJ, Scott KM, Ferrari AJ, et al. Challenging the myth of an “epidemic” of common mental disorders: trends in the global prevalence of anxiety and depression between 1990 and 2010. Depress Anxiety. 2014;31:506–16.
Patten SB, Wang JL, Williams JV, et al. Descriptive epidemiology of major depression in Canada. Can J Psychiatry. 2006;51:84–90.
Pearson C, Janz T, Ali J. Mental and substance use disorders in Canada.
Bebbington P, Dunn G, Jenkins R, et al. The influence of age and sex on the prevalence of depressive conditions: report from the National Survey of Psychiatric Morbidity. Int Rev Psychiatry. 2003;15:74–83.
Rotermann M, Sanmartin C, Hennessy D, et al. Prescription medication use by Canadians aged 6 to 79. Health Reports. 2014
Kutcher S, Bagnell A, Wei Y. Mental health literacy in secondary schools: a Canadian approach. Child Adolesc Psychiatr Clin N Am. 2015;24:233–44.
Bartels M, Cacioppo JT, van Beijsterveldt TC, et al. Exploring the association between well-being and psychopathology in adolescents. Behav Genet. 2013;43:177–90.
Kendler KS, Gardner CO. Sex differences in the pathways to major depression: a study of opposite-sex twin pairs. Am J Psychiatry. 2014;171:426–35.
Shively CA, Register TC, Friedman DP, et al. Social stress-associated depression in adult female cynomolgus monkeys (Macaca fascicularis) Biol Psychol. 2005;69:67–84.
Willard SL, Friedman DP, Henkel CK, et al. Anterior hippocampal volume is reduced in behaviorally depressed female cynomolgus macaques. Psychoneuroendocrinology. 2009;34:1469–75.
Shively CA, Friedman DP, Gage HD, et al. Behavioral depression and positron emission tomography-determined serotonin 1A receptor binding potential in cynomolgus monkeys. Arch Gen Psychiatry. 2006;63:396–403.
Cohen LS, Soares CN, Vitonis AF, et al. Risk for new onset of depression during the menopausal transition: the Harvard study of moods and cycles. Arch Gen Psychiatry. 2006;63:385–90.
Gordon JL, Girdler SS. Hormone replacement therapy in the treatment of perimenopausal depression. Curr Psychiatry Rep. 2014;16:517.
Lima FB, Centeno ML, Costa ME, et al. Stress sensitive female macaques have decreased fifth Ewing variant (Fev) and serotonin-related gene expression that is not reversed by citalopram. Neuroscience. 2009;164:676–91.
Cheslack-Postava K, Keyes KM, Lowe SR, et al. Oral contraceptive use and psychiatric disorders in a nationally representative sample of women. Arch Womens Ment Health. 2015;18:103–11.
